मुख्य सामग्रीवर वगळा

हिवाळ्यात आरोग्य कसं जपावं? आयुर्वेदिक सल्ला...

हिवाळ्यात आरोग्य कसं जपावं? आयुर्वेदिक सल्ला...

हिवाळा हा थंडगार आणि आल्हाददायक असं वातावरण घेऊन येतो. पण, थंडीच्या दिवसांत आपलं शरीर आणि मन संतुलित ठेवण्यासाठी अधिक काळजी घ्यावी लागते. आयुर्वेदानुसार, हिवाळ्यात शरीराची देखभाल करून आपण ऊर्जावान आणि निरोगी राहू शकतो. चला तर मग, हिवाळ्यात आयुर्वेदिक पद्धतींनी आरोग्य कसं जपावं हे जाणून घेऊया.



हिवाळा आणि दोषांची समज

आयुर्वेदानुसार, हिवाळा मुख्यतः वात आणि कफ दोषांशी संबंधित आहे. वात दोष हा थंड, रुक्ष, हलका आणि गतिशील असतो, तर कफ दोष स्थिर आणि ओलसर असतो. हिवाळ्यात शरीरात थंडी आणि रुक्षता वाढण्याची शक्यता असते. त्यामुळे शरीराला गरम, स्थिर आणि स्निग्ध ठेवणं गरजेचं असतं.

१. उष्ण आणि पौष्टिक आहाराचा अवलंब करा

हिवाळ्यात आपलं पचनशक्ती अधिक मजबूत असते. यामुळे शरीर गरम आणि पौष्टिक पदार्थांना अधिक चांगल्या प्रकारे पचवू शकतं.

  • गरम पदार्थ खा: सुप, पेज, खिचडी अशा गरम पदार्थांचा आहारात समावेश करा. या पदार्थांमध्ये रूट व्हेजिटेबल्स, डाळी आणि तृणधान्यांचा समावेश करा.
  • तुप आणि तेलाचा वापर करा: गायीचं तूप, खोबरेल तेल, तिळाचे तेल हिवाळ्यात विशेषतः उपयुक्त असतात. हे शरीराला आवश्यक पोषण आणि उब देते.
  • मसाल्यांचा वापर करा: आहारात आलं, हळद, दालचिनी, जिरे, काळी मिरी यांसारखे मसाले वापरा. हे मसाले पचन सुधारतात.

२. अभ्यंग - संपूर्ण शरीराला तेल लावून मालिश करा

रोजच्या तेल लावून मालिश करण्याला आयुर्वेदात अभ्यंग म्हटलं जातं. हे त्वचेला पोषण देण्याबरोबरच मनालाही शांती देतं.

  • गरम तेल वापरा: तिळाचं तेल हिवाळ्यात विशेषतः उपयुक्त असतं कारण त्यात उबदारपणा असतो.
  • फायदे: अभ्यंग त्वचेला आर्द्रता देतो, रक्ताभिसरण सुधारतो, आणि वात दोष शांत करतो.

३. उबदार आणि स्थिर दिनचर्या

आयुर्वेदानुसार, प्रत्येक ऋतूत वेगवेगळ्या दिनचर्या असाव्यात. हिवाळ्यात स्थिर आणि उबदार गोष्टींवर भर द्यावा.

  • सूर्योदयाबरोबर उठण्याचा प्रयत्न करा: लवकर उठल्याने शरीरात ताजेपणा येतो.
  • योग आणि ध्यान: साधे योगासने, ध्यान आणि शांतता वाढवणारे व्यायाम प्रकार हिवाळ्यात फायदेशीर ठरतात.
  • गरम कपडे वापरा: थंड हवेत बाहेर जाण्यापूर्वी पुरेसे गरम कपडे घाला.

४. रोगप्रतिकारशक्ती वाढवा

हिवाळ्यात सर्दी, खोकला यांसारखे विकार लवकर होऊ शकतात, त्यामुळे रोगप्रतिकारशक्ती मजबूत ठेवणं गरजेचं आहे.

  • आयुर्वेदिक औषधी: अश्वगंधा, तुळस, हळद, आवळा यांसारख्या औषधींचा आहारात समावेश करा.
  • सोनखरी दूध: गरम दूध, हळद, काळी मिरी, दालचिनी आणि आले टाकून तयार केलेलं हे पेय रोगप्रतिकारशक्ती वाढवण्यासाठी उत्कृष्ट आहे.

५. मानसिक आरोग्यासाठी श्वसन आणि ध्यान

हिवाळ्यात मानसिक स्थिरता टिकवण्यासाठी श्वसन आणि ध्यान अत्यंत फायदेशीर ठरू शकतात.

  • प्राणायाम: भ्रामरी, उज्जयी यांसारख्या प्राणायाम प्रकारांनी मन शांत राहतं आणि शरीराला उब मिळते.
  • ध्यान: दररोज १०-१५ मिनिटं ध्यान करा. यामुळे शरीरातील ऊर्जा वाढते आणि मनाला शांतता मिळते.
  • हिवाळ्याची मजा घ्या: हिवाळ्याची खासियत म्हणजे आरामदायक वातावरण. या हंगामाची मजा लुटा, मित्र-मैत्रिणींना भेटा आणि आनंदी रहा.

६. चांगला झोप घ्या

हिवाळ्यात योग्य झोप घेणं खूप महत्वाचं आहे कारण हिवाळा हा आरामाचा ऋतू असतो.

  • लवकर झोपा, लवकर उठा: साधारणतः रात्री १० वाजता झोपण्याचा प्रयत्न करा. यामुळे शरीराचं नैसर्गिक संतुलन टिकतं.
  • शांत आणि उबदार वातावरण ठेवा: तुमच्या खोलीत उबदार तापमान ठेवा आणि सुगंधी तेलांचा वापर करा.


हिवाळ्यात आयुर्वेदाचे नियम पाळून आपण आपल्या शरीराला आणि मनाला संतुलित ठेऊ शकतो. पौष्टिक आहार, अभ्यंग, उबदार दिनचर्या, रोगप्रतिकारशक्ती वाढवणाऱ्या पदार्थांचा वापर, आणि शांत झोप यांचा समावेश आपल्या दैनंदिन जीवनात करून आपण हिवाळ्यात ताजेतवाने आणि निरोगी राहू शकतो. आयुर्वेदाच्या मदतीने हिवाळ्याचा ऋतू आनंदाने जगा. 

वैद्य श्रीधर पवार 

9404405706

टिप्पण्या

टिप्पणी पोस्ट करा

या ब्लॉगवरील लोकप्रिय पोस्ट

शीतपित्त: आयुर्वेदातील दृष्टिकोन

 शीतपित्त हा एक सामान्य त्वचारोग आहे ज्यामध्ये त्वचेवर खाज येणारे चट्टे किंवा फोड तयार होतात. याला आधुनिक वैद्यकात "अर्तिकेरिया" (हायव्ह्ज) असे म्हटले जाते. आयुर्वेदात शीतपित्त हा दोषांमध्ये झालेल्या असंतुलनामुळे होतो, विशेषतः वात आणि कफ यांचे असमतोल आणि रकत (रक्त) धातूतील असंतुलन या विकारास कारणीभूत ठरतात. आयुर्वेद शीतपित्तावर शारीरिक तसेच मानसिक उपचार पद्धतींचा वापर करतो, ज्यामुळे शरीराच्या मूळ दोषांचे संतुलन पुन्हा मिळवता येते. शीतपित्ताचे कारणे  आयुर्वेदानुसार, शीतपित्ताचे मुख्य कारण वात आणि कफ दोषांचे विकार आहेत. यामध्ये खालील कारणे समाविष्ट होतात: - अयोग्य आहार आणि जीवनशैली: अतिशीत किंवा अतिगरम पदार्थांचे सेवन, असमय आहार किंवा अधिक प्रमाणात फास्ट फूड खाणे. - धूलकण, फुलांचा पराग, विशिष्ट खाद्यपदार्थ, औषधे इत्यादींमुळे होणारी अ‍ॅलर्जी. - मानसिक ताणतणाव: दीर्घकालीन मानसिक तणाव आणि चिंता यामुळे शरीरातील दोष बिघडतात. - ऋतु अनुकूलता: अत्यधिक उष्णता, थंडी, किंवा हवामानातील बदलामुळे दोष असंतुलित होतात. शीतपित्ताची लक्षणे शीतपित्तात शरीराच्या विविध भागांवर लालसर, फुगलेले आणि खाज...
टिप्पणी पोस्ट करा
अधिक वाचा

हिवाळ्यात हातापायांना भेगा का पडतात? - आयुर्वेदीक कारणे व उपाय

  हिवाळ्यात हातापायांना भेगा का पडतात? - आयुर्वेदीक कारणे व उपाय हिवाळ्याच्या थंडीमध्ये त्वचेशी संबंधित अनेक समस्या उद्भवतात, आणि त्यामध्ये हातापायांना पडणाऱ्या भेगा ही एक सामान्य पण त्रासदायक समस्या आहे. आयुर्वेदानुसार, हिवाळ्याच्या ऋतूत "वात दोष" वाढतो, जो थंड, कोरडा, आणि कठोर गुणधर्मांनी युक्त असतो. हिवाळ्यातील थंड व कोरडे वातावरण त्वचेला हानी पोहोचवते आणि यामुळे त्वचा कोरडी होऊन भेगा पडतात. चला जाणून घेऊया, हिवाळ्यात हातापायांना भेगा का पडतात आणि त्यावर आयुर्वेदिक उपाय कोणते आहेत. हातापायांना भेगा का पडतात? आयुर्वेदिक कारणे वात दोषाचा प्रभाव आयुर्वेदानुसार, हिवाळ्यात वात दोष तीव्र होतो, ज्यामुळे त्वचेत कोरडेपणा येतो. वात दोषामुळे त्वचेचा ताण वाढतो आणि त्वचेमधील लवचिकता कमी होते, ज्यामुळे भेगा पडतात. त्वचेतील आर्द्रतेची कमतरता हिवाळ्यात त्वचेमधील नैसर्गिक ओलावा हरवतो, ज्यामुळे त्वचा कठोर व कोरडी होते. वात दोष वाढल्यामुळे त्वचेची आर्द्रता कमी होते, आणि त्वचेवर ताण निर्माण होतो, ज्यामुळे हातापायांवर भेगा पडू शकतात. अयोग्य आहार आणि जीवनशैली वातवर्धक पदार्थांचा (जसे की थंड, को...
टिप्पणी पोस्ट करा
अधिक वाचा